SERCAN DİNÇ/milliyet.com.tr – Azerbaycan halkı yarın cumhurbaşkanını seçmek için oy kullanacak. Seçimlerin 7 yılda bir yapıldığı ülkede bu yıl gerçekleştirilecek seçimler son derece önemli.
Bu yıl ilk kez Azerbaycan topraklarının tamamında oy kullanılacak. Yaklaşık 30 yıl sonra işgalden kurtarılan Karabağ’da ilk kez sandık kurulacak.
Doğu ve Asya Eyaletleri Daire Başkanı Dr. Cavid Veliyev, Azerbaycan’daki seçimler öncesi aralarında milliyet.com.tr editörü Sercan Dinç’in de bulunduğu Türkiye’den gelen basın mensuplarına Bakü’de açıklamalarda bulundu.
AZERBAYCAN’DAKİ SEÇİMLERİN ÖNEMİ
Veliyev’in açıklamaları şöyle;
Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin Azerbaycan için tarihi günler olduğunu belirten Veliyev, “Aslında bu 44 günlük vatan savaşının, anti terör operasyonunun devamı niteliğindedir. Genel olarak bakıldığında Cumhurbaşkanlığı seçimleri her zaman önemli olmuştur. Bağımsızlığımızı yeniden kazandıktan sonra 1991’den günümüze kadar Azerbaycan’da 9 seçim yapıldı. Bu 10’uncu seçimdir.” dedi.
Her zaman Azerbaycan’daki Cumhurbaşkanlığı seçimleri ülke içinde ve ülke dışında çok önemli bir süreç olarak izlenmiştir. Bunun bana göre 3 başlıkta nedeni vardır;
1- Azerbacan’ın başkanlık sistemi olması. Azerbaycan 91’den itibaren başkanlık sistemiyle yönetilen bir devlettir. Şu anki anayasamıza göre Azerbaycan Cumhurbaşkanı 7+7 iki dönem seçilebiliyor. Mevcut Cumhurbaşkanı İlham Aliyev anayasa değişikliğinden sonra birinci dönemini tamamlamış oldu.
2 – Azerbaycan’ın sahip olduğu enerji kaynaklarıdır. Bu nedenle 91’den bu yana Azerbaycan’da yapılan başkanlık seçimi her zaman dünyanın gündeminde olmuştur. Mevcut dünya düzeninde, uluslararası ilişkilerde petrol ve doğal gaz önemli olduğu sürece Azerbaycan’ın önemi de kalacaktır, devam edecektir. Nitekim Rusya-Ukrayna savaşından sonra Azerbaycan’ın doğal gaza önem artmış oldu.
3 – Azerbaycan’ın sahip olduğu jeopolitik konumudur. Her bir devletin güç kaynağı vardır. Demografik yapısıdır, ordusudur, güç dengesidir… Azerbaycan’ın güç kaynağı enerji ve jeopolitik konumudur. Burada en önemli neden, Azerbaycan’daki Cumhurbaşkanlığı seçimleri önem kazanıyor. Azerbaycan’a başkanlık edecek kişinin bu güç kaynağını gerçek güce dönüştürüp dönüştürememesidir.
Son 20 yılda Cumhurbaşkanı İlham Aliyev bunu gerçek güce dönüştürdü ki özellikle Karabağ zaferimizden sonra düşman gözüyle bakan devletler bile bundan vazgeçemiyorlar. Mesela son 3 yıldır resmen Avrupa’nın bazı devletleri Fransa başta olmak üzere Ermenistan’ı bize karşı silahlandırıyorlar ama Azerbaycan’ın Türkiye ile birlikte geliştirmiş olduğu orta koridordan vazgeçemiyorlar.
AZERBAYCAN’IN KIRMIZI ÇİZGİLERİ
Küresel bir dünyada hiçbir devlet birbirinden tam bağımsız değildir. Ama biz Azerbaycan dış politikasında bağımsız dediğimiz zaman ne anlıyoruz; bu çok önemlidir. Azerbaycan’ın kendine belli kırmızı çizgiler belirledi.
1 – Karabağ meselesi kırmızı çizgilerden biriydi.
2 – Enerji ihracının çeşitlendirilmesi.
3 – Milli çıkarlarda bağımsız karar verme.
4 – Ülkeyi jeopolitik mücadelenin karşı karşıya geldiği bir coğrafyada platform haline getirmek.
Karabağ zaferi Azerbaycan’da gündemi tamamen değiştirmiştir. 6 adayın da dış politikayla ilgili yapmış olduğu çalışmalar ve verdikleri sözler hepsi Karabağ zaferinin sonucuyla ortaya çıkmış durumla ilgilidir. Hemen hemen hepsi Cumhurbaşkanı Aliyev’i tekrarlamış durumdadır.
Bölgede ve bölgenin çevresinde olan 3 büyük devletin seçimlerini de iç politikasını da etkiledi. Mesela 2021 yılının Haziran ayında Ermenistan, Karabağ’da yenildiği için erken seçim yapmak durumunda kaldı. İlginç bir şekilde Karabağ’da savaşta yenilmiş bir Başbakan tekrar seçimi kazanmış oldu. Ama seçim rekabetinde konu Karabağ. Aynı tarihte İran’da da seçimler yapıldı. İran’da yeni jeopolitik gerçekliği kabul etmek istemeyenler, buna karşı direnç gösterenler Cumhurbaşkanlığı seçimlerini kazandı ve ondan sonra Azerbaycan ve Türkiye’ye karşı atağa geçtiler. Hatta 3 defa da Azerbaycan’ı tehdit etmek için tatbikatlar yaptılar.
YENİLENME DÖNEMİ
Türkiye’de yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde de en önemli gündem maddelerinden biri Karabağ meselesiydi. Karabağ’da Türkiye’nin özellikle Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Azerbaycan’a vermiş olduğu destek. Bence bu da seçimleri etkiledi.
Mart ayında Rusya’da seçimler yapılacak. Ekim ayında Gürcistan’da seçimler yapılacak. Dolayısıyla bölge denklemleri Karabağ zaferinden sonra iktidarlar açısından kendini yeniledi. Azerbaycan’da yapılan bu seçimler bir yenileme dönemi olacaktır.
En önemli nedeni; İlk defa işgal altından kurtarılmış olan topraklarda seçim yapılacaktır. Füzuli 30 yıldır işgal altındaydı. Cebrail aynı şekilde, Zengibar aynı şekilde…
İşgalden kurtarılmış bölgelerde orada yaşayan, sonradan oraya göçen, işgalden kurtarıldıktan sonra kendi topraklarına dönen halkın oyuyla yeni bir seçim yapılacaktır. Artık o toprakların Azerbaycan’a seçimler yoluyla entegrasyonu ve bunun dünyaya tanıtılması oldukça önemlidir.
SEÇİMLERİN ERKEN YAPILMASININ NEDENİ?
2003 yılında iktidara geldiğinde birçok söz vermişti ve en önemli sözlerden biri Karabağ’ın işgalden kurtarılmasıydı. 20 yıl onun için çalıştı. Sonunda başardı. Bunun değerlendirilmesini istiyor ve yeni bir süreç istiyor.
Diğer nedenlerden biri de Azerbaycan’ın yeni hedeflere ihtiyacı vardır. Bu son 30 yılda uluslararası alanda işgale maruz kalmış bir devlet olarak tanındık. Artık işgale son verdik. Yeni bir Azerbaycan kurmamız gerekiyor. Uluslararası alanda yeni bir Azerbaycan imajı kurmamız gerekiyor. Bunun için de bu seçimlerden sonra Azerbaycan’da yaşanacak değişimler oldukça önemlidir.
FRANSA, RUSYA’YI SUÇLUYOR: NİYE İZİN VERDİN?
Batı özellikle Fransa bizim askeri alanda elde ettiklerimizi diplomatik alanda almaya çalıştı. Bunun başlıca nedeni Karabağ zaferinden sonra Azerbaycan ve Türkiye’nin bölgede gücünün artması. Açık bir şekilde şunu söylüyorlar; Rusya’yı suçluyorlar… ‘Sen niye izin verdin ki Türkiye ile Azerbaycan böyle bir zafer kazandı.’
‘Rusya-Ukrana savaşından sonra bölgede bir boşluk oluştu. Türkiye’nin Azerbaycan’ın bunu doldurmasına izin veremeyiz. Bunu bizler doldurmalıyız’ diyorlar. Bunu açık bir şekilde söylüyorlar. Bu artık rekabetin ötesinde düşmanlığı kullanacak duruma geldiler.
Nasıl bölgede diplomatik mücadele başladıysa Batı’nın içinde de bir görüş ayrılığı var. Fransa bize saldırmaya başladı. Çünkü Azerbaycan’ın değeri Batı’da artıyor Rusya-Ukrayna savaşından sonra. Bundan da bazı radikal popülist milliyetçiler Avrupa’da rahatsızdı. Baktılar ki bu popülistler Macron başta olmak üzere, Azerbaycan giderek güç kazanmaya başlıyor. Azerbaycan güç kazanıyorsa Türkiye de güç kazanıyor.
Avrupa Birliği çerçevesinde devam eden barış görüşmelerini Macron bozdu. Dedi ki; ‘Ben bu sürece dahil olacağım.’ Paşinyan’ı zorladı, AB’yi zorladı ve sürece dahil oldu. Biz bir defa izin verdik. Öyle bir taleplerle geldi ki karşımıza… Askeri alanda elde etmiş olduğumuz kazanımları diplomatik alanda elimizden almaya çalıştılar. Biz ondan sonra dedik ki; ‘Biz AB ile bir yere gitmiyoruz.’ ve mesele bitti.
ORTA ASYA DOĞAL GAZINI İSTİYORLARSA ALTERNATİF AZERBAYCAN’DIR
Daha sonra Cumhurbaşkanı Aliyev geldi, ‘Biz Gürcistan’ın arabuluculuğunu istiyoruz. Hazırlarsa biz bu şekilde vam edebiliriz’ dedi. Bunun karşılığında Azerbaycan’a karşı sürekli sert açıklamalar yapıp en çok bekledikleri mesele ekonomi, enerji ve taşımacılık alanda yaptırım yapması. Yapabiliyor mu, yapamıyor. Tek alternatifleri Azerbaycan’dır. Başka alternatifleri yok. Eğer Orta Asya doğal gazını istiyorlarsa alternatif Azerbaycan’dır.
Çünkü onlar hem İran’ı hem Rusya’yı izole etmeye çalışıyorlar. ABD’nin İran’a yaptırımları var, Rusya’ya yaptırımları var. Rusya ile savaş var, güvenlik yok. Yegane yol Azerbaycan’dır. Azerbaycan ne diyor; Biz burada Türkiye ile birlikte varız.
AZERBAYCAN HALKI SEÇİMLERİ NASIL GÖRÜYOR?
Ülke başkanlık sistemiyle yönetildiği için çok önemli seçimdir. Genellikle Cumhurbaşkanlığo seçimlerine katılım oranı daha yüksektir. Karabağ zaferinden sonra daha farklı bir Azerbaycan halkı var. Bu da çok önemlidir.
İŞGALDEN KURTARILAN BÖLGELERE NASIL YATIRIMLAR YAPILACAK?
Yatırımlar açısında birkaç hedef var.
Birincisi; Akıllı bir bölge yaratmak. Bunun ilk örneğini Zengibar’da kuruldu.
İkincisi; o bölgeler tarıma çok elverişli bölgeler. Tarımı geliştireceğiz. Mesele Zengibar’da Azerbaycan-Türkiye kardeşlik bağı ağaçları yapıldı.
Üçüncü; Turizm… Sovyet döneminde bile hem doğa hem sağlık turizmi oldukça önemliydi. Mesela Kelbecer’deki sular sağlık turizmi açısından çok önemlidir. Ve şimdi orada yeni yapılar yapılmaya başlandı.
Ama şunu söyleyeyim; Bölge tamamen yok edilmiş. Şehir yok, binalar yok, mezarlar yok. 700 köyü sıfırdan inşa ediyoruz. Bölgeye 7.5 milyar dolar harcandı. Tam olarak yenilenmesi için 45-50 milyar dolar gerekiyor.
